ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อพฺภนฺตร อัพภันดร (มาตราวัด)

- ยตฺถ ยตฺถ หิ โย โย ฐิโต นิสินฺโน,
ตตฺถ ตตฺถ สมนฺตา อฏฺฐวีสติหตฺถปฺปมาณํ ฐานํ อพฺภนฺตรํ

พื้นที่ประมาณ ๒๘ ศอกโดยรอบในที่ที่คนยืนหรือนั่งอยู่
(คือพื้นที่ประมาณ ๒๘ ตารางศอก)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อพฺภกฺขาน การกล่าวตู่, การใส่ร้าย, การกล่าวหา

- อสจฺเจน อกฺขานํ ภาสนํ อพฺภกฺขานํ
การกล่าวด้วยคำไม่จริง
(อภิ แทนศัพท์+อกฺขาน, แปลง อภิ เป็น อพฺภ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อพฺภก แก้วเพทาย

- อพฺภํ อากาโส เมโฆ จ, ตํสญฺกตฺตา อพฺภกํ
รัตนชาติที่มีชื่อตามอากาศและเมฆ คือมีสีสลัวๆ เหมือนเมฆ (อพฺภ+ก)

- อพฺภมิว กาสเต ราชเตติ อพฺภกํ
รัตนชาติที่รุ่งเรืองเหมือนเมฆ (อพฺภ+ก)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อพฺภ อม หิน, ศิลา

- อมติ คจฺฉตีติ อพฺโภ
สิ่งที่เป็นไปปกติ
(อม ธาตุในความหมายว่าเป็นไป
ภ ปัจจัย, แปลง มฺ เป็น พฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อพฺภ ภู ท้องฟ้า, กลางหาว

- น ภวตีติ อพฺภํ
ผู้ไม่มี, ผู้ว่างเปล่า
(น บทหน้า ภู ธาตุในความหมายว่ามี, เป็น
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, ซ้อน พฺ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อพฺภ ภร, อว, อพฺภ เมฆ

- อาปํ ภรตีติ อพฺภํ
ผู้อุ้มน้ำไว้
(อาป บทหน้า ภร ธาตุในความหมายว่าเลี้ยง
กฺวิ ปัจจัย, รัสสะ อา เป็น อ, ลบ อ ที่ ป, แปลง ปฺ เป็น พฺ,
ลบ ร ที่สุดธาตุและ กฺวิ)

- อวติ สตฺเต รกฺขตีติ อพฺภํ
ผู้รักษาสัตว์ทั้งหลายไว้
(อว ธาตุในความหมายว่ารักษา
ภ ปัจจัย, แปลง วฺ เป็น พฺ, ลบสระหน้า)

- อพฺภติ อเนกสตปฏโล หุตฺวา คจฺฉตีติ อพฺภํ
ผู้เคลื่อนไปหลายร้อยชั้น
(อพฺภ ธาตุในความหมายว่าไป อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อพลา ผู้หญิง, สตรี

- อปฺปํ พลํ เอติสฺสาติ อพลา
ผู้มีกำลังน้อย (อ+พล+อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อปฺโผฏา ผุฏ มะลิวัลย์, มะลิลา, มะลิเถา

- อา ภุโส ผุฏตีติ อปฺโผฏา
ต้นไม้ที่บานอย่างยิ่ง
(อา บทหน้า ผุฏ ธาตุในความหมายว่าบาน
ณ ปัจจัย อา อิตฺ., ซ้อน ปฺ, รัสสะ อา เป็น อ,
พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อปฺปมาท มท ความไม่ประมาท, ความไม่เผลอเลอสติ

- ปฏิปตฺติยํ นปฺปมชฺชติ เอเตนาติ อปฺปมาโท
ธรรมเป็นเหตุให้ไม่ประมาทในการปฏิบัติ
(น+ป บทหน้า มท ธาตุในความหมายว่า มัวเมา
ณ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, ซ้อน ปฺ, ทีฆะ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อปฺปนา อป อัปปนา, ความคิด, ความแนบแน่น

- อปฺเปติ สมฺปยุตฺตธมฺเม ปาเปติ อารมฺมณนฺติ อปฺปนา
จิตที่ส่งสัมปยุตธรรมไปสู่อารมณ์
(อป ธาตุในความหมายว่าส่งให้ถึง
ยุ ปัจจัย อา อิตฺ., ซ้อน ปฺ, แปลง ยุ เป็น อน)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อปฺป อป น้อย, เล็กน้อย

- อีสกมตฺตํ อเปสิ อคมาสีติ อปฺปํ
สิ่งที่ถึงประมาณนิดหน่อย
(อป ธาตุในความหมายว่าถึง ป ปัจจัย, ลบสระที่สุดธาตุ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อปาร ฝั่งนี้, ฝั่งใน

- ปารโต อญฺญํ ตีรํ อปารํ
ฝั่งอื่นจากฝั่งนอก
(ปาร+อญฺญ กลับบทเป็น อญฺญ+ปาร, ลบ ญฺญ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อปาย อิ อบาย, ความเสื่อม, ความฉิบหาย, ไม่เจริญ

- ปุญฺสมฺมตา อยา อเปตตฺตา สุขานํ วา อายสฺส อภาวา อปาโย
ภาวะที่ปราศจากอยะคือบุญ, ภาวะที่ไม่มีการมาแห่งความสุข
(อย+อป กลับบทเป็น อป+อย, ลบสระหน้า ทีฆะสระหลัง)

- อยสงฺขาตา สุขา อเปโตติ อปาโย
ภาวะที่ปราศจากความสุข
(อย+อป, กลับบท)

- สคฺคโมกฺขเหตุภูตา ปุญฺสมฺมตา อยา อเปโตติ อปาโย
ภพที่ปราศจากความดี
(อย+อป, กลับบท)

- อเปติ อปคจฺฉนฺติ อเปนฺติ วา เอเตนาติ อปาโย
ภาวะเป็นเหตุให้ไปปราศความสุขเป็นต้น
(อป บทหน้า อิ ธาตุในความหมายว่า ไป, เป็นไป
ณ ปัจจัย, ทีฆะ อ เป็น อา, แปลง อิ เป็น ย)

- อยโต อปคโตติ อปาโย
ภาวะที่ปราศจากความเจริญ
(อย+อปคต, ลบ คต แล้วกลับบท)

- อยโต สุขโต อเปโตติ อปาโย
ภพที่ปราศจากความสุข
(อย+อป, กลับบท)

- อเปโต ปาโย ยสฺมา โส อปาโย
ภพที่มีความเจริญไปปราศแล้ว
(อป+ปาย, ลบ ป)

- นตฺถิ ปาโย เอตฺถาติ อปาโย
ภพเป็นที่ไม่มีความเจริญ
(น+ปาย, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อปามคฺค มชฺช เขี้ยวงู, หญ้าพันงู

- อปมชฺชนฺติ วตฺถาทิกํ อเนนาติ อปามคฺโค
หญ้าที่เป็นเหตุให้ไม่หลงลืมผ้าเป็นต้น
(อป บทหน้า มชฺช ธาตุในความหมายว่ามึนเมา
ณ ปัจจัย, ทีฆะ อ เป็น อา, แปลง ชฺช เป็น คฺค)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อปาน ลมหายใจเข้า

- อานํ วุจฺจติ พหินิกฺขมนนิวาโต,
ตโต อปคตนฺติ อปานํ

ลมที่ตรงข้ามกับลมหายใจออก (อป+อาน)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อปาจี, อปาจีน อญฺจ ทิศใต้, ทิศทักษิณ

- มชฺเฌ อปายํ อญฺจติ ยสฺสํ ทิสายํ รวิ สา อปาจี
ทิศเป็นที่โคจรไปในท่ามกลางแห่งดวงอาทิตย์
(อป บทหน้า อญฺจ ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
อี ปัจจัย, ลบสระหน้า ทีฆะสระหลัง,
ลง อีน ปัจจัย ได้รูปเป็น อปาจีนํ บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อปางฺค หางตา, ปลายหางตา

- สรีรงฺคสงฺขาตสฺส กณฺณสฺส อป สมีปํ อปางฺโค
ส่วนที่อยู่ใกล้หูซึ่งเป็นอวัยวะของร่างกาย
(อป+องฺค, ลบสระหน้า ทีฆะสระหลัง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อปสพฺย, อปสวฺย ร่างกายซึกขวา, ซึกข้างขวา, เบื้องขวา

- สพฺยโต วามสรีรโต อปคตํ อปสพฺยํ
ส่วนที่ตรงข้ามกับเบื้องซ้าย
(อป+สพฺย แปลง พฺ เป็น วฺ ได้รูปเป็น อปสวฺยํ บ้าง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อปวคฺค วชฺช พระนิพพาน, อปวัคคธรรม

- อปวชฺชนฺติ สงฺขารา เอตสฺมาติ อปวคฺโค
ธรรมที่เว้นจากสังขารปรุงแต่ง
(อป บทหน้า วชฺช ธาตุในความหมายว่าเว้น
อ ปัจจัย, แปลง ชฺช เป็น คฺค)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อปวาท วท การติเตียน, การต่อว่า, การดูถูก

- ครหเณน วาโท อปวาโท
การพูดด้วยคำติเตียน
(อป แทนศัพท์ บทหน้า วท ธาตุในความหมายว่าพูด, กล่าว
ณ ปัจจัย, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี