ศัพท์บาลี

ตารางคำศัพท์ในระบบ ปัจจุบันมีจำนวน 621 คำ

No. คำบาลี ธาตุ คำแปล สาระเพิ่มเติม
1 อสฺสม สมุ นักพรต, ผู้ประพฤติพรหมจรรย์

- อาสมฺมตีติ อสฺสโม
ผู้บำเพ็ญเพียรแรงกล้า
(อา บทหน้า สมุ ธาตุในความหมายว่าบำเพ็ญเพียร
ณ ปัจจัย, ซ้อน สฺ, รัสสะ อา เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

2 อสฺสม สม อาศรม, ที่อยู่ของพวกฤาษี

- อา สมนฺตโต สโมติ อสฺสโม
สถานที่มีความสงบรอบด้าน (อา+สม, ซ้อน สฺ, รัสสะ อา เป็น อ)

- อา โกธํ สเมนฺติ เอตฺถาติ อสฺสโม
ที่เป็นที่ระงับความโกรธ
(อา บทหน้า สม ธาตุในความหมายว่าสงบ, ระงับ
อ ปัจจัย, ซ้อน สฺ, รัสสะ อา เป็น อ)

- อา ภุโส สเมนฺติ เอตฺถ ราคาทโยติ อสฺสโม
ที่เป็นที่สงบได้ดียิ่งแห่งราคะเป็นต้น (เหมือนวิ.ต้น)

- อา สมนฺตโต กายจิตฺตปีฬาสงฺขาตา ปริสฺสยา สมนฺติ เอตถาติ อสฺสโม
ที่เป็นที่ระงับลงได้รอบด้านแห่งอันตรายที่บีบคั้นกายและจิต (เหมือนวิ.ต้น)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

3 อสฺสตฺถ ฐา, สาส ต้นอัสสัตถพฤกษ์, ต้นโพธิ์

- อสฺสํ สพฺพญฺญุตญฺาณํ ติฏฺฐติ เอตฺถาติ อสฺสตฺโถ
ต้นไม้เป็นที่ดำรงอยู่แห่งพระอัสสะ คือพระสัพพัญญุตญาณ
(อสฺส บทหน้า ฐา ธาตุในความหมายว่าตั้งอยู่
อ ปัจจัย, ซ้อน ฏฺ, ลบสระหน้า, แปลง ฏฺฐ เป็น ตฺถ)

- มารวิชยสพฺพญฺญุตญฺาณปฏิลาภาทิเกหิ ภควนฺตํ อสฺสาเสตีติ อสฺสตฺโถ
ต้นไม้ที่ยังพระผู้มีพระภาคเจ้าให้ทรงยินดีด้วยการชนะมาร
และได้บรรลุพระสัพพัญญุตญาณ
(อา บทหน้า สาส ธาตุในความหมายว่ายินดี
ต ปัจจัย, แปลง ต เป็น ถ, สฺ เป็น ตฺ, ซ้อน สฺ, รัสสะ อา เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

4 อสฺสตร ตร ม้าอัสดร (ม้าที่สืบสายพันธุ์มาจากพ่อม้ากับแม่ลา)

- อาชานียวลวาย กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺโต อสฺสตโร
มาที่เกิดในท้องของแม่ลาอาชาไนยชื่อว่าม้าอัสดร

- อสฺสํ ตรตีติ อสฺสตโร
ม้าที่ข้ามม้าอื่น
(อสฺส บทหน้า ตร ธาตุในความหมายว่าข้าม, ล่วง อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

5 อสฺสกณฺณ ต้นสาละ, ต้นรัง

- อสฺสกณฺณสทิสปณฺณตฺตา อสฺสกณฺโณ
ต้นไม้ที่มีใบเหมือนหูม้า (อสฺส+กณฺณ+ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

6 อสฺสกณฺณ ภูเขาอัสสกัณณะ (เทือกเขาบริวารของเขาพระสุเมรุเทือกหนึ่ง)

- อสฺสกณฺณา สชฺชทุมา เอตฺถ พหโว สนฺตีติ อสฺสกณฺโณ
ภูเขาที่มีต้นสาละมาก (อสฺสกณฺณ+ณ)

- อสฺสกณฺณสทิสกูฏตฺตา อสฺสกณฺโณ
ภูเขาที่มียอดเหมือนหูม้า (อสฺส+กณฺณ+ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

7 อสฺส สี, อส มุม, คม, ปลายดาบ

- น สยตีติ อสฺโส
ส่วนที่ไม่นอน
(น บทหน้า สี ธาตุในความหมายว่านอน
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, ลบสระหน้า, ซ้อน สฺ)

- อสติ ขิปตีติ อสฺโส
สิ่งที่ยื่นออกไป
(อส ธาตุในความหมายว่าซัดไป, แผ่ไป
อ ปัจจัย, ซ้อน สฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

8 อสฺส อส, สี ม้า

- อภิกฺขณํ อสติ ภกฺขตีติ อสฺโส
ผู้กินเนืองๆ (อส ธาตุในความหมายว่ากิน
อ ปัจจัย, ซ้อน สฺ)

- อสติ ขิปตีติ อสฺโส
ผู้ทิ้งไป คือวิ่งแซงสัตว์อื่นไป
(อส ธาตุในความหมายว่าซัด, ขว้าง
อ ปัจจัย, ซ้อน สฺ)

- น สยตีติ อสฺโส
ผู้ไม่นอน
(น บทหน้า สี ธาตุในความหมายว่านอน
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, ลบสระหน้า, ซ้อน สฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

9 อสฺมปุปฺผ ต้นกำยาน, กฤษณาดำ

- อสฺมิโน อสฺมสฺส วา ปุปฺผํ อสฺมปุปฺผํ
ดอกของหิน
(อสฺม+ปุปฺผ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

10 อสฺม อส หิน, ศิลา

- อสฺสเตติ อสฺมา
สิ่งอันเขาขว้างไป
(อส ธาตุในความหมายว่าซัด,ขว้าง
ม ปัจจัย สิ วิภัตติ, แปลง สิ เป็น อา ตามแบบราชา)

- อสติ พฺยาเปตีติ อสฺมา
สิ่งที่แผ่ไป
(อส ธาตุในความหมายว่าแผ่ไป
ม ปัจจัย, สิ วิภัตติ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

11 อโสก ต้นอโศก

- นตฺถิ โสโก อเนนาติ อโสโก
ต้นไม้เป็นเหตุให้ไม่โศก
(น+โสก, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

12 อเสส ทั้งหมด, ทั้งสิ้น, ไม่มีเหลือ

- น เสสํ อวสิฏฺฐํ อเสสํ
สิ่งที่ไม่มีส่วนที่เหลือ (น+เสส, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

13 อเสจน, อเสจนก สิจ เจริญตาเจริญใจ, ไม่น่าเบื่อ, ไม่อิ่ม

- น สิญฺจนฺติ น รกฺขนฺติ นยนมนานิ อสฺมาติ อเสจนํ
สิ่งที่ตาและใจไม่ผละจากไป
(น บทหน้า สิจ ธาตุในความหมายว่าราด, รด
ยุ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, พฤทธิ์ อิ เป็น เอ, แปลง ยุ เป็น อน)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

14 อเสกฺข, อเสข สิกฺข พระอเสขะ, อเสขบุคคล

- ปรินิฏฺฐิตสิกฺขตฺตา ปุน น สิกฺขตีติ อเสกฺโข, อเสโข
ผู้ไม่ต้องศึกษาอีกเพราะศึกษาจบแล้ว
(น บทหน้า สิกฺข ธาตุในความหมายว่าศึกษา
ณ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, พฤทธิ์ อิ เป็น เอ)

- ตโต อุตฺตริกรณียาภาวโต นตฺถิ สิกฺขา เอตสฺสาติ อเสกฺโข, อเสโข
ผู้ไม่มีสิกขาเพราะไม่มีข้อปฏิบัติที่พึงทำให้ยิ่งไปกว่านั้นอีก
(น+สิกฺขา+ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

15 อสุร สุร อสูร

- เทวา วิย น สุรติ น กีฬตีติ อสุโร
ผู้ไม่สนุกสนานเหมือนพวกเทวดา
(น บทหน้า สุร ธาตุในความหมายว่าสนุกสนาน
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ)

- เทโว วิย น สุรติ น อีสติ น วิโรจติ จาติ อสุโร
ผู้ไม่รุ่งเรืองเหมือนเทวดา
(น บทหน้า สุร ธาตุในความหมายว่าเป็นใหญ่,รุ่งเรือง อ ปัจจัย)

- อสุ อสฺส อตฺถีติ อสุโร
ผู้ยังมีลมหายใจ คือรอดตายจากการถูกพวกเทวดาจับโยนลงมาจากสวรรค์
(อสุ+ร)

- น สุรํ ปิวิมฺหา น สุรํ ปิวิมฺหาติ อาหํสุ, ตโต ปฏฺฐาย อสุรา นาม ชาตา
ผู้ไม่ดื่มสุรา คืออมนุษย์เหล่านั้นกล่าวว่าพวกเราไม่ดื่มสุราแล้วๆ
ตั้งแต่นั้นมาจึงได้นามว่าอสูร
(น+สุร, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

16 อสุจิ น้ำอสุจิ, น้ำสัมภวะ, น้ำกาม, ไม่สะอาด

- สุจิสฺส ปฏิปกฺโข อสุจิ
สิ่งที่ตรงข้ามกับสุจิ ความสะอาด
(น แทนศัพท์+สุจิ, แปลง น เป็น อ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

17 อสุ, อาสุ อส ลมหายใจ, ชีวิต

- อสติ ภวติ เยนาติ อสุ
สิ่งที่เป็นเครื่องให้เป็นอยู่
(อส ธาตุในความหมายว่าเป็นอยู่ อุ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

18 อสิวิส งู, อสรพิษ

- อสิสทิสํ วิสํ ยสฺส โส อสิวิโส
สัตว์ที่มีพิษเช่นกับดาบ
(อสิ+วิส)

- อสิ วิย ติขิณํ ปรสฺส จมฺมจฺเฉทนสมตฺถํ วิสํ เอตสฺสาติ อสิวิโส
สัตว์ที่มีพิษคม คือสามารถตัดหนังศัตรูได้เหมือนดาบ
(อสิ+วิส)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

19 อสิเลส สิลิส ดาวงู, ดาวเรือน

- ภุชคสทิสตฺตา น สิลิสยเต นาลิงฺคยเตติ อสิเลโส
กลุ่มดาวที่ไม่ติดกันเหมือนงู
(น บทหน้า สิลิส ธาตุในความหมายว่าติดแน่น
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, อิ เป็น เอ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

20 อสิปุตฺตี กฤช, มีดเล็ก

- อสิโน ปุตฺตี อสิปุตฺตี
ศัสตราที่เป็นลูกของดาบ
(อสิ+ปุตฺตี)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

หนังสือสวดมนต์ข้ามปี