- อากงฺขตีติ อากงฺขา
ธรรมชาติที่ปรารถนาอย่างยิ่ง
(อา บทหน้า กงฺข ธาตุในความหมายว่าต้องการ, ปรารถนา
อ ปัจจัย อา อิตฺ.)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

ปกติแปลกันว่า ทั่ว, ยิ่ง เป็นได้ทั้งอุปสรรคและนิบาต คือ
อา ที่เป็นอุปสรรค มีความหมายต่างๆ เช่น

• ที่ใกล้ อุ. อาสนฺนํ ที่ใกล้ (อา+สท-อยู่)
• เริ่มทำ อุ. อารมฺโภ เริ่มต้น (อา+รภ-ทำ)
• กอด อุ. อาลิงฺคติ กอด (อา+ลิงฺค-ไป)
• การถึง อุ. อาปตฺตึ อาปนฺโน ต้อง, ถึง (อา+ปท-ไป)
• ขอบเขต อุ. อา ปพฺพตา เขตฺตํ เขตจดภูเขา (อา-จดถึง)
• ข้างบน อุ. อาโรหติ ยกขึ้น (อา+รุ-เกิด, ปรากฏ)

อา ที่เป็นนิบาต ใช้ในความหมายต่างๆ เช่น

• เล็กน้อย อุ. อามณฺโฑ ละหุ่ง (อา+มณฺฑ-น้ำมัน)
• ความโกรธ อุ. อาฆาตนํ ตะแลงแกง (อา+ฆาตน-ที่สั่งฆ่า)
  อสฺสโม อาศรม (อา+สม-ระงับ)
• ความยินดี อุ. อาสึโส, อาสึสนา จำนงหวัง (อา+สิส-ปรารถนา)
• ความเดือดร้อน อุ. อาปทา อันตราย, ความวิบัติ (อา+ปท-ถึง)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- กุฏิลํ อลติ ยาตีติ อฬารํ
สิ่งที่เป็นไปคด
(อล ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป
อร ปัจจัย, แปลง ล เป็น ฬ, ทีฆะ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- เสตปุปฺผตาย อลํภูโต อกฺโก อฬกฺโก
ต้นรักที่เป็นเครื่องประดับเพราะมีดอกสีขาว
(อลํ+อกฺก, แปลง ล เป็น ฬ, ลบนิคหิต)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อลติ นิวาเรตีติ อฬกฺโก
สุนัขที่คนระวัง
(อล ธาตุในความหมายว่าอันเขาระวัง
ณฺวุ ปัจจัย, แปลง ล เป็น ฬ, ณฺวุ เป็น อก, ซ้อน กฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อลํ วิภูสนํ กโรตีติ อลกา, สา เอว อฬกา
วิมานที่ประดับแต่ง
(อล บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ
กฺวิ ปัจจัย อา อิตฺ., แปลง ล เป็น ฬ, ลบ ร ที่สุดธาตุและ กฺวิ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- หิโนติ วุทฺธึ คจฺฉตีติ หิโต, น หิโต อหิโต
ผู้ไม่เกื้อกูล
(น+หิต)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อหิโน ตุณฺเฑน มุเขน ทิพฺพตีติ อหิตุณฺฑิโก
ผู้เล่นด้วยปากของงู
(อหิ+ตุณฺฑ+อิก)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- นิปฺปาโทปิ สมาโน อหติ คจฺฉติ คนฺตุํ สกฺโกตีติ อหิ
สัตว์ที่แม้จะไม่มีเท้าก็สามารถไปได้
(อห ธาตุในความหมายว่าไป, เป็นไป อิ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- เทสนฺตรํ เนตุมสกฺกุเณยฺยตาย อหาริโย
สิ่งอันใครๆ ไม่อาจนำไปยังสถานที่อื่นได้

- น หริตุํ สกฺกุเณยฺโยติ อหาริโย
สิ่งอันใครๆ ไม่อาจนำไปได้
(น+หร+อิย, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- น หญฺญติ ยํ ปาสาณาทีหิ อหตํ
ผ้าที่ยังมิได้ถูกทุบด้วยก้อนหินเป็นต้น
(น บทหน้า หน ธาตุในความหมายว่าเบียดเบียน, กำจัด
ต ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, ลบ น ที่สุดธาตุ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อหมิติ อตฺตานํ กโรติ เอเตนาติ อหํกาโร
อาการเป็นเหตุให้ทำตนว่าเรา
(อหํ บทหน้า กร ธาตุในความหมายว่าทำ
ณ ปัจจัย, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- น ชหาติ ปจฺจาคมนนฺติ อหํ
เวลาที่ไม่ละการย้อนกลับมา
(น บทหน้า หา ธาตุในความหมายว่าละ, ทิ้ง
อ ปัจจัย, แปลง น เป็น อ, ลบสระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- เนตฺตมฺหา อสิยเต ขิปิยตีติ อสฺสุ น้ำ
ที่ตกลงมาจากดวงตา
(อส ธาตุในความหมายว่าตกลง สุ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อสฺสาโสติ พหิ นิกฺขมนวาโต
ลมที่ออกไปข้างนอกชื่อว่าลมอัสสาสะ

- อา ปุนปฺปุนํ สสนฺติ เยน โส อสฺสาโส
ลมที่เป็นเหตุให้สัตว์มีชีวิตอยู่ได้ตลอดไป
(อา บทหน้า สส ธาตุในความหมายว่าเป็นอยู่
ณ ปัจจัย, ซ้อน สฺ, รัสสะ อา เป็น อ, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อาเทสิตํ อาทเรน สุโณตีติ อสฺสโว
ผู้ฟังคำสั่งสอนโดยเอื้อเฟื้อ
(อา บทหน้า สุ ธาตุในความหมายว่าฟัง
อ ปัจจัย, ซ้อน สฺ, รัสสะ อา เป็น อ, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ,
แปลง โอ เป็น อว, ลบ สระหน้า)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อา ปุนปฺปุนํ สวติ สนฺทตีติ อสฺสโว
น้ำที่ไหลออกบ่อยๆ
(อา บทหน้า สุ ธาตุในความหมายว่าไหล
ณ ปัจจัย, รัสสะ อา เป็น อ, พฤทธิ์ อุ เป็น โอ, แปลง โอ เป็น อว, ซ้อน สฺ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อสฺสยุเชน ปริปุณฺณจนฺทยุตฺเตน ยุตฺโต มาโส อสฺสยุโช
เดือนที่ประกอบด้วยพระจันทร์เต็มดวงคู่กับดาวม้า (อสฺสยุช+ณ)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อสฺเส เมธนฺติ หึสนฺติ เอตฺถาติ อสฺสเมโธ
ยัญพิธีที่เบียดเบียนม้า
(อสฺส บทหน้า เมธ ธาตุในความหมายว่าเบียดเบียน อ ปัจจัย)

- อสฺสํ เมธนฺติ วธนฺติ เอตฺถาติ อสฺสเมโธ
ยัญพิธีที่ฆ่าม้า
(อสฺส บทหน้า เมธ ธาตุในความหมายว่าฆ่า อ ปัจจัย)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์

- อสฺเส มาเรตีติ อสฺสมารโก
ต้นไม้ที่ทำให้ม้าตายได้
(อสฺส บทหน้า มร ธาตุในความหมายว่าตาย
ณฺวุ ปัจจัย, แปลง ณฺวุ เป็น อก, พฤทธิ์ อ เป็น อา)

อ้างอิงแหล่งที่มา ศัพท์วิเคราะห์